Tunlâia Mizoram titi luahtu Forest (Conservation) Ammendment Act, 2023 (FCAA 2023) hian inhnialna a titamin, “ram hralhna a ni” tia sawi pâwlte, “chutiang a ni lo” tia sawi pâwlte an awm nuk a. Constitution leh dân lam thiamte thlîrna chhiar tùr tih tham fé a awm tawh a. Environment mit aṭanga thlirin FCAA 2023 hi kan hlawkpui ang nge kan chhiat pui ang? tih kan bûk thiam theihna turin FCA 1980-in a ngaihpawimawh êm êm, FCAA 2023-in a phalrai chhoh tâk si “Forest Clearance (Ramngaw ṭhiah phalna)” leh a kaihhnawih thil ṭhenkhat kan luhkhung ve thung dawn a ni.
Forest chu eng nge ni?
Mizo ṭawng chuan ‘Ramngaw’ tiin kan sawi mai ṭhîn. Thingkung leh thing lam chi tamna hmun tiin a sawi theih mai awm e. UN hnuaia Food and Agriculture Organisation (FAO)-in a hrih fiah dânin “Forest/Ramngaw chu ram hectare chanve (0.5 ha) aia zîm lo, a ram zau zâwng hmun zaa sâwm (10%) tal thingin a khuh hmun” a ni. Thingkung tia an chhiar hi India ramah chuan thing bul, lei seh chin aṭanga 1.37 m (4.5 ft)-a sângah teh kuala 30 cm tling chin hi a ni.

Sawrkar dânah ve thung chuan, ‘ngaw hmun tia sawrkarin a chhinchhiah, ramngaw humhalhna dân emaw, Revenue lam dân hmang emawa ramngaw tia chhinchhiah ho hi’ a ni a, “Recorded Forest Area” tiin emaw, “Forest Area” tiin emaw an sawi ṭhîn. Ramngaw huam chin lam zirtu, Forest Survey of India (FSI)-ten, “Forest Cover” tia an sawi leh “Forest Area” hi thil thuhmun a ni lo tih kan hriat chian a pawimawh awm e. FSI-in ‘Forest cover’ a tih chu Remote Sensing hmanga an zir chian a, ngawin a khuh chin hrim hrim ram zau zâwng sawina a ni.
Forest Clearance awmzia leh a pawimawhna
Ngaw hmun ṭhiah a, thil dang – hmasawnna ruhrel emaw, ram venhimna kaihhnawih thil eng emaw, leilung hausakna laih chhuahna tûrin emaw, ngaw ni loa siam a nih dâwn hrim hrim hian Forest Clearance (FC) lâk a ngai ṭhîn. Hmasawnna hnathawh pêng hrang hrangin ramngaw a tihchhiat rup lohna tûra kaihhruaina mumal tak hnuaia ngaw ṭhiah hi FC-in a tum ber chu a ni. He kaihhruaina hrang hrang hnuaiah hian pawimawh leh langsâr tak tak a awm a, chûngte chu – Compensatory Afforestation (CA), Net Present Value (NPV) te leh ramngaw an ṭhiahna hnuhmain environment-a nghawng a neih theih tûr tihziaawm a ni. Compensatory Afforestation (CA) hnuaiah hian an thing kih ang zât an phun lehna tûr, ngaw an tihchhiat ang hmun danga an siam lehna tûr sum leh pai sawrkara an chhun luh dân tûr kaihhruaina mumal tak a awm a. Tin, Net Present Value (NPV) hi a hun lâia sum leh pâi zâwnga teha ramngaw an ṭhiah hlutna an châwi zât tûr sawina a ni. Heng bakah hian an thing kih sâte hnathawktuten an hman riral khapna te leh lei vung thehthang dân tûr kaihhruaina khirhkhân tak mai te a tel bawk. Lei vung paih dân bîk hi kan chhui zui ang.
FC hnuaia lei vung paihna tûr hmunhma thlan dân leh enkawl zui dân (Consolidated guidelines and clarifications – FCA 1980, FCA 2023):
Kawng laih kaihhnawiha hman tur kaihhruaina te, hydel project-a hman tur te, in sak kaihhnawiha hman tur te, hmasawnna hnathawh tûr a zirin, kaihhruaina mumal tak a awm hrang vek a, a tlang lâwn hetiang a ni:

Lei vung paihna tûr hmunhma – ramngaw chhûnga lei vung paihna hmun (spoil bank/muck disposal site) siam hi khap bur a ni a, eng ti kawng pawha pumpelh tûr a ni. Ngaw hmun pâwn lamah remchâng a awm ngang lo a nih chuan ngaw huam chin chhûnga thing awm lohna hmun a ni tûr a ni.
Hnathawhna hmun hnâivâiah lei vung paihna – Lei vung an paihna lama thlauh palh an neih loh nân te, lirthei veivâk dang an tihbuai loh nân te, kawng khu nasa pumpelh leh lei ṭhîl a darh nuaih loh nân te hnathawhna hmun hnâivâi, ramngaw pawn sî-ah lei vung paihna hmun hi siam ṭhin tûr a ni.
Leilung pian hmang leh lei ngheh dân – Lei vung paihnahmun hi a lei a nghet tûr a ni a, lei min leh lei chêin a tihbuai loh hmun a ni tûr a ni. Awih bakbahâi ni lo, lei vung paih sa a thlang lui leh kawr, kawngpuiah te a tawlh liam mai theih lohna tûr hmun a ni tûr a ni.

Lui tui leh kawr – Lei vung paihna hmunah hian lui luang a awm tûr a ni lo a, kawrté tui luanna emaw, dîl emaw a khuh tûr a ni hek lo. Tin, tui luangin a ṭhuah mai theih hmun a ni tûr a ni lo, hei hian luia nungchate chênna a tihbuai theih avângin pumpelh tûr a ni.
Mihring chênna hnâi pumpelh tûr – Lei vung paihna kaihhnawiha vaivut khu, thâwm bengchheng leh mihringte hriselna tibuai thei hrang hrangte pumpelh a nih theihna tûrin FC hnuaia lei vung paihna hmun hi mihring khawsakna hnâiah a awm tûr a ni lo.

Tuai thar theih hmun – Lei vung paihna hmun hi ramngaw din thar leh theihna tûr hmun remchâng a ni tûr a ni a; tin, lei a muk theih nân te, a min lohna tûr tein ruahmanna mumal tak siam tûr a ni. Tual ṭo thing leh mau te phun a, ramngaw tuai thar leh theih ngêina tûra buatsaih tûr a ni.
A dâwl zo ngêi tûr a ni – Hna thawhna hmuna lei vungte dâwl zo ngêi tûr hmunah chauh lei vung paihna hi siam tûr a ni.
Enkawl zui dân tûr ruahmanna – Lei vung paihna hmun hi a tlo zâwkna tûrin ruahmanna mumal tak siam tûr a ni a. Lei dâwlna nghet ṭha tak – retaining wall leh gabionic structure (thirlên hmanga lung fun rem khâwm) bâkah lei tawlh tûr vênna atân chhawrdawh te siam theihna hmun remchâng a ni tûr a ni. Lei vung paih sa te uluk taka chîl muk tûr a ni a, chutiang tih theihna tûrin remchâng siam ngêi bawk tûr a ni.
Eng hmalâknaah pawh FC hi eng ang pawhin lo nei se, ramngaw an tihchhiat leh chereu hlen tâk hi a ngai reng a ni tih kan hriat tel a pawimawh. Chutih rual chuan FC hmanga thu delh kilh mumal tak neia ramngaw ṭhiat an nih avângin an fimkhur deuh ngê ngê a, chhiatna nasa zâwk a thlen lohna tûrin awmze nei leh mumal zâwkin ngaw an ṭhiat a, hun duh rei deuh mah se an tihchhiat hu ngaw dang siam leh theihna tûr sum leh pai an chhung lut tel bawk.
Forest Clearance leh Environmental Clearance – danglamna leh inlaichînna
Environmental Clearance (EC) hi Environment Protection Act (EPA) 1986-in a phût anga tih ṭhin a ni a. Hmalâkna eng pawh, environment tâna pawi thei tûr ang chi hrang hrangte tihziaawm a nih theih nân leh siam ṭhat lehna tûr hmalâkna a awm theihna tûra duan a ni. EC hi Forest Clearance aiin a khirh lehzual a, FC-in a phût piah lam ken tel tam tak a nei. Ramngaw kaihhnawh hmalâkna tûra EC nei tûr hian FC zuan kahlen theih a ni lo a, FC Stage 1 tal pal tlang a ngai a ni.
EC nei tûr chuan Environmental Impact Assessment (EIA) tih ngei ngei a ngâi a, Environment Management Plan (EMP) neih ngei ngei a ngâi bakah Public Hearing neih ngei ngei tur a ni bawk . EIA hi hmalâk an tum dânin Environment-a nghawng a neih tûr zir chianna a ni a. Ramngaw a tihchhiat dân tûr te, thing leh mau, thlâi leh hmunhma a tihchhiat tûr mai bâkah nungcha a tihbuai dân tûr te zir chian hmasak ṭhin a ni a, mei khu leh vaivut khu te, ri bengchheng leh hnâwmhnawk a siam dân tûr te, kha hna thawhin mihring leh nungchate chênna a tihchhiat a, a chîm buai dân tûr te uluk taka zir chian hmasak ṭhin a ni. Hêng bâkah pawh hian an hna thawh tûr kal hmang azirin kaihhruaina chi hrang hrang a awm tel bawk.
Environment Management Plan hnuaiah hian hmalâknain environment-a a nghawng tûr hrang hrang tihziaawm theihna tûr te, hna thawh kal lâi en dik a, environment tibuai thei thil hmalâkna an nei em? An intiam angin an fimkhur em? tih en dikna tûr te, tute nge hma la tûr? tih te ruahmanna siam lâwk ṭhin a ni a, chutianga hma la tûr chuan EMP hian thu neihna a pe ṭhîn a ni.

FC hian ramngaw ṭhiah kher ngâia hmalâkna chin a huam a, EC chuan huam zâu zâwkin ramngaw leh ngaw lo pawh a huam thei thung. Târ lan tawh angin hmalâknain ramngaw a khawih tel dâwn chuan EC dîl hmain FC stage 1 tal an neih a ngai a ni.
Forest Clearance hi a hnawk em?
Forest Clearance nei tûr hian sum leh pâi leh tha tam tak sên a ngâi a, hun a duh bawk. Chuvâng chuan hmasawnna hnathawh a timuangin a tiṭhuanawpa ngaihna a lian hle a. Bawhchhiate man chhuah an nihin a hremna a na hle bawk. Chuvâng chuan mi tam takin an ngaithei lo a, awm lo tawp se tih hi an duh dân a ni.
FC tel loa hmalâkna avângin Chalfilh tlânga tourist hmun tûra ruahman chu dah ṭawl a ni a, ṭhiahna thupêk pawh chhuah tawh a ni. FC nei loa Riverine Reserve Forest-a NIT, Mizoram sakna kaihhnawihah Higher & Technical Education Department chuan hremna na tak an tuar a, Penal NPV ₹ 1,92,20,732.00 an châwi phah dâwn a ni. Tin, FC nei tûr hian a bul aṭanga bei lehin FC dîlna kaihhnawiha an châwi tûr ngai an châwi chhunzawm tho dâwn bawk a ni.
Tûn hnâia Mizorama hmasawnna hna thawh langsâr tak mai – kawngpui zauh hna aṭang hian zir chhuah tûr chiang tak kan nei awm e. FC leh EC mumal nei loa hmalâkna avângin lei vung paihna hmun bîk mumal a awm lo a, chu chuan kan lui tui nasa takin a tichhia a, kawngpui dunga huan lo ram te lei vungin a chhilh nasat avângin ram neituten nasa takin an tuar bawk. Lei vung paih dân phung mumal lo avângin Tlawng lui leh Mizoram luipui tam tak, kawng laihna hnaivaia mi chu a nu kumtluan ringawt mai a, luia nungchaten an tawrh piah lamah khawpuia chêng mihringte in tûr siak chhuah tlâk loh khawpa nûin a awm kum tin ta mai a ni.

India leh Bangladesh ram ri hung tûra hmalâk a nih khân Dampa Tiger Reserve pawh a huam tel a. Environmental Clearance lâkna tûrin EIA survey team-ah ka tel ve hlauh nghe nghe. Mumal taka EC la tûra hmalâk a nih avângin ramsate veivahna tûr ‘Wildlife Corridor’ pawh pasarih zet siam tûr a ruahman thlap a ni a, corridor pakhat hi 1 km-a thui zêl a ni a, Dampa Tiger Reserve huam chhûnga ram ri hung tûra ruahman kha 63 kms vela thui a ni.
EC-in a phût angin Aizawl Lunglei World Bank Road phase 2, Thenzawl leh Lunglei inkârah hian lei vung paihna “Spoil Bank” 50 chuang a awm. He kawng dungah tho hian, Phase 1 lamah, thlâi vâng tak mai, khawvêl ram danga mang ti tih tawh a awm avângin ‘Sumsuih leh Hmuifang’ inkâr kawng pawh a kual ki-kâwi phah ta nguai mai a ni. Kawngpui laihna tûra sum petu, World Bank-ten ramngaw an ngaih pawimawh êm avânga laih mar an phal loh kha tûn hnaiah a ram neitute zâwkin kan lai mar chho leh ta mêk thung a!
Forest Clearance tel lo chuan
FCAA 2023 chuan “ram ven himna leh hmasawnna kaihhnawih thil hrang hrangah Forest Clearance lâk kher a ngai lo” a tih tâkah chuan, hmasawnna leh ram ven himna chhuanlama hnathawktu tûrten Forest Clearance buaipuina tûra sum leh hun tam tak an sen ṭhin an lo pumpelh thei dâwn ta a; tin, lei vung thehthangna hmun bîk siam leh enkawlna atâna sum an sen te pawh a ngai dâwn ta lo niin a lang (Guidelines lamah an bilh leh thut a nih loh chuan!), lei vung paihna senso hrim hrim pawh a tla hniam bawk ang. Hnathawktute an hlâwk sawt ang a, hmasawnna hna thawh pawhin a chak phah sawt tak tak ngei ang.

Chutih rual chuan hêng kan ramngaw ven himna pawimawh tak, bawh chhetute na taka hrem theihna – FCA 1980 chu dân thar, thiangzâu zâwk, FCAA 2023-in a lo luah lan tâkah chuan zalên takin, hlâwk lehzual tumin hna an thawk ngei ang a. Ram ven himna emaw, hmasawnna ruh rel emaw chhuanlama ngaw an ṭhiah hunah thing an kih a, nungcha awm chhun ang angte um ṭiau an nih piah lamah, an hmalâkna hnuhmâ – lei vung leh hnâwmhnawk an thehthang dânah phuartu a bo dâwn tihna a ni ta a. Kan rama lui tui tam tak hi chhilh bo a ni ang a, luia nungchate pawh phum bo an ni dâwn tihna a ni mai awm e. Lui tui leh dîl te (surface water) chhilh bo a nih chuan hydrological cycle thlengin nghawng a nei ngei ang. Kan ruah tui dawn dân phung a danglam phah hial mai thei; chutiang a thlen chuan ruah tuia innghat thlawhhmâ enkawla ei zawngtute thar chhuah thlengin a nghawng ngei ang.
Lei vung paihna hmun khuahkhirhna mumal awm loh avângin lei min leh Sabereka Khuangkaih tipungtuah te pawh a la chang hial thei. Lei vung paih duhdah avângin ramhmul tam tak chhilh bo a ni ang a, chûng ramhmul leh hnimte tlâna eitute an lo rem ang a, chûng ramhmul leh hnima innghatte chaw atâna hmang ve leh chhâwngtu ramsate chu thah kher ngâi lovin an la rêm thuai ngei ang. Forest Clearance tel loa hmasawnna hna thawh hi hmasawnna khingbâi thlentu a ni ngei dâwn tih a chiang. Chuvâng chuan environemtn tarmit aṭanga thlir chuan Forest Clearance mausamtu FCAA 2023 hi dân huatthla la tak chu a ni phawt mai.
[VANGLAINI Chanchinbu Sept. 20, 2025-ah tihchhuah a ni]